ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΑΔΕΜΑ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΙΟΥ

Για να παραχθεί ένας καλός οίνος, ο σημαντικότερος παράγοντας βέβαια είναι η ποιότητα του σταφυλιού. Οι παράγοντες όμως που επηρεάζουν την ποιότητα του σταφυλιού είναι η θέση του αμπελώνα, ο τύπος του εδάφους, οι ποικιλίες και η προσαρμοστικότητα τους, το κλίμα - μικροκλίμα και φυσικά ο αμπελουργός, με τις καλλιεργητικές τεχνικές, που εφαρμόζει επηρεάζει σαφώς την ποιότητα του σταφυλιού. 

Ο χρόνος κλαδέματος

Το κλάδεμα του αμπελιού είναι από τις σπουδαιότερες καλλιεργητικές εργασίες και επηρεάζει όχι μόνο την παραγωγή της χρονιάς αλλά και των επόμενων. Ανάλογα με το χρόνο που γίνεται διακρίνεται σε χειμωνιάτικο (σε ξυλοποιημένες κληματίδες) και σε χλωρό κλάδεμα (πράσινα μέρη, βλαστολόγημα, κορυφολόγημα). Το χειμωνιάτικο διακρίνεται στο διαμόρφωσης σχήματος και το κλάδεμα καρποφορίας.

Ως προς την κατάλληλη εποχή του κλαδέματος, στην περιοχή μας μπορεί να γίνεται από τα μέσα Φεβρουαρίου μέχρι και τα τέλη Μαρτίου, προς αποφυγή των κινδύνων παγετών και αντίξοων καιρικών συνθηκών. Έτσι αποφεύγονται και μολύνσεις, που προκαλούν πολύ σοβαρές ασθένειες του ξύλου (ευτυπίωση, ίσκα, φόμωψη). Όταν το κλάδεμα γίνεται όψιμα καθυστερεί η εκβλάστηση.

Ως προς το χρόνο εκτέλεσης του κλαδέματος υπάρχουν 2 παροιμίες:

• «Γενάρη μήνα κλάδευε φεγγάρι μη κοιτάζεις» η οποία αναφέρεται στις αλκυονίδες μέρες, και

• «Κάλιο να κλαίει το κλήμα παρά να κλάψει ο αμπελουργός» η οποία αναφέρεται στη δακρύρροια.

Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η δακρύρροια (κλάψιμο) στο αμπέλι, σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί σοβαρή απώλεια θρεπτικών στοιχείων, όπως φοβούνται οι αμπελουργοί. Αντίθετα μάλιστα, το σίγουρο είναι ότι εμποδίζει την είσοδο μολυσμάτων από την ανοικτή πληγή.

Το κλάδεμα του αμπελιού γίνεται, κατά κανόνα, κάθε χρόνο και πρέπει ο κλαδευτής πέρα από τη δεξιοτεχνία, να σκέφτεται και να κρίνει πριν από κάθε ενέργειά του. Μην ξεχνάμε ότι άλλο σημαίνει κλαδεύω άλλο σημαίνει κόβω! 

Τα κλάδεμα είναι απαραίτητο για:

α. Να ισορροπήσει την παραγωγή με τη βλάστηση σε συνδυασμό με την ηλικία και την ευρωστία του πρέμνου.

β. Να ρυθμίσει την παραγωγή έτσι ώστε να μην υπάρχει μεγάλη διακύμανση μεταξύ των ετών,

γ. Να βελτιώσει την ποιότητα της παραγωγής (περιεκτικότητα σε σάκχαρα και οξέα), τις διαστάσεις των σταφυλιών και των ραγών στις επιτραπέζιες ποικιλίες και

δ. Να διατηρήσει το σχήμα. 

Πριν αρχίσουμε το κλάδεμα ενός πρέμνου εξετάζουμε τη συμπεριφορά του στο κλάδεμα καρποφορίας, που κάναμε το προηγούμενο έτος.

Αν τα «μάτια» που είχαμε αφήσει στο προηγούμενο κλάδεμα βλάστησαν και έδωσαν χονδρές κληματίδες, μεγάλου μήκους και καλά ωριμασμένες και επιπλέον βλάστησαν και κοιμώμενοι οφθαλμοί και έδωσαν λαίμαργους, αυτό σημαίνει ότι το προηγούμενο κλάδεμα ήταν αυστηρό. Επομένως πρέπει να αυξήσουμε το φορτίο. Αυτό θα γίνει είτε αφήνοντας μια κεφαλή επί πλέον σε κάθε βραχίονα είτε μία αμολητή 5-10 οφθαλμών.

Αν τα «μάτια» που αφήσαμε στο προηγούμενο κλάδεμα δεν βλάστησαν όλα, οι κληματίδες είναι λεπτές, κοντές και δεν υπάρχουν λαίμαργοι αυτό σημαίνει ότι πρέπει να μειώσουμε το φορτίο κλαδεύοντας πιο αυστηρά «σφιχτά» ή αφαιρώντας μερικές κεφαλές.

Αν τα «μάτια» που αφήσαμε με το κλάδεμα του προηγουμένου έτους, βλάστησαν και οι κληματίδες έχουν κανονικό πάχος, μήκος και το χαρακτηριστικό χρώμα της ποικιλίας, αυτό σημαίνει ότι το φορτίο πρέπει να είναι το ίδιο με αυτό του περασμένου έτους. 

Μορφές κλαδέματος καρποφορίας

• Βραχύ κλάδεμα αφήνουμε 1-3 μάτια (κεφαλή)

• Μακρό κλάδεμα αφήνουμε 4-10 μάτια (βέργα - αμολητή)

• Μικτό κλάδεμα συνδυασμός των παραπάνω (κεφαλή και αμολητή) 

Με ποια κριτήρια επιλέγουμε τις κληματίδες που θα διατηρήσουμε για καρποφορία και ποιες θα αφαιρέσουμε

• Μας ενδιαφέρει να είναι υγιείς (γερές). Δεν κρατάμε για κλάδεμα κληματίδες που έχουν τραύματα από χαλάζι, εχθρούς, ασθένειες ή καλλιεργητικά εργαλεία.

• Να έχουν καλή ξυλοποίηση. Το χρώμα των ώριμων κληματίδων πρέπει να είναι το χαρακτηριστικό της ποικιλίας, να παρουσιάζουν αντίσταση στη συστροφή, εύκολη αποκόλληση του φλοιού.

• Να έχουν θέση και κατεύθυνση που να εξασφαλίζουν τη διατήρηση του σχήματος, την ισορροπία φορτίου-βλάστησης και την καλή διευθέτηση τον φυλλώματος.
• Να έχουν κανονική ζωηρότητα.

• Κανονικό μήκος και πάχος κληματίδας και μήκος μεσογονατίου διαστήματος. Αποφεύγονται οι κληματίδες που είναι χοντρές, που έχουν πολύ μεγάλα η πολύ κοντά μεσογονάτια διαστήματα. Οι “κοντόκομπες” και μέσου πάχους κληματίδες καρποφορούν καλύτερα ποιοτικά και ποσοτικά.

• Να υπάρχει πρακτικά ίδια περίπου απόσταση από το έδαφος των καρποφόρων μονάδων, ώστε ο φωτισμός του φυλλώματος να είναι καλύτερος και να διευκολύνονται η αντιμετώπιση των ασθενειών και οι καλλιεργητικές εργασίες. 

Οι βασικές αρχές του κλαδέματος καρποφορίας

• Το αμπέλι ακροβλαστεί και ακροκαρπεί. Αν αφήσουμε δύο κληματίδες μία με 10 μάτια (αμολητή) και μία με 2 μάτια τότε, στην πρώτη θα βλαστήσουν και θα καρποφορήσουν τα τελευταία μάτια, ενώ στην δεύτερη θα βλαστήσουν και θα καρποφορήσουν τα δύο μάτια που αφήσαμε.

• Βλαστάνουν τα μάτια που βρίσκονται ψηλότερα. Αν μία αμολητή με 10 μάτια την καμπυλώσουμε έτσι ώστε κάποια μάτια να είναι ψηλότερα από τα άλλα, τότε αυτά θα πετάξουν τους ζωηρότερους βλαστούς.
• Πρέπει να ξέρουμε τις ιδιομορφίες της ποικιλίας ή των ποικιλιών που έχουμε γιατί το ποια μάτια είναι γόνιμα εξαρτάται από την ποικιλία.

• Άλλες ποικιλίες δέχονται αυστηρό κλάδεμα στα 2 μάτια έχοντας τα γόνιμα, όπως οι οινοποιήσιμες ποικιλίες, η κορινθιακή σταφίδα, σαββατιανό, ενώ άλλες όχι, όπως η σουλτανίνα που δεν έχει γόνιμα τα 3 πρώτα μάτια. 

Βραχύ κλάδεμα καρποφορίας

• Εφαρμόζεται σε οινοποιήσιμες ποικιλίες που καρποφορούν στα 2-3 μάτια.
• Στο βραχύ κλάδεμα αφαιρούμε την ανώτερη κληματίδα και διατηρούμε την κατώτερη – η κεφαλή προσέχουμε να είναι πιο κοντά στον κορμό.

• Επιδιώκουμε οι αποστάσεις των κεφαλών μεταξύ τους να είναι στα 15-20 εκ. 

Μακρό κλάδεμα καρποφορίας

• Σαν αμολητή κρατάμε την κατώτερη κληματίδα στους 6-10 οφθαλμούς ανάλογα με την ποικιλία και τη δύναμη του πρέμνου. 

Μικτό κλάδεμα καρποφορίας

• Αφαιρούμε όλη την περσινή αμολητή με τις κληματίδες της.

• Από την περσινή κεφαλή που έδωσε 2 κληματίδες δημιουργούμε τη νέα κεφαλή (από την κατώτερη κληματίδα) και τη νέα αμολητή (από την ανώτερη κληματίδα).
• Την παραγωγή θα την πάρουμε από την αμολητή και από την κεφαλή θα πάρουμε την επόμενη χρονιά κεφαλή και αμολητή.

Σημειώνεται ότι το μακρό και το μικτό κλάδεμα εφαρμόζεται σε ποικιλίες στις οποίες δεν καρποφορούν οι πρώτοι οφθαλμοί, για αυτό αφήνουμε περισσότερους για καρποφορία. 

Κλάδεμα διαμόρφωσης

Εφαρμόζεται στα νεαρά αμπέλια τα πρώτα 2-3 χρόνια ανάλογα με την ποικιλία, το έδαφος, το κλίμα και τα μέσα καλλιέργειας. Από τα σχήματα διαμόρφωσης ξεχωρίζουν τρία βασικά:

1. Κύπελλο

2. Γραμμικά

3. Κρεβατίνα

1. Κυπελλοειδές

 Σε ένα σχετικό χαμηλό κορμό (40-50 εκ) αφήνουμε λίγους βραχίονες (3-6). Τους βραχίονες αυτούς τους κλαδεύουμε σε μία κεφαλή και μία αμολητή.

2. Γραμμικά σχήματα

Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η στήριξη των πρέμνων σε σειρές συρμάτων - συνήθως 3 σύρματα που βρίσκονται σε πασσάλους (1.8-2.5 μ). Έτσι είναι πολύ πιο εύκολη η χρήση μηχανημάτων για την καλλιέργεια, διευκολύνεται και τυποποιείται το κλάδεμα, καθώς δίνουν στο φυτό τη δυνατότητα ανάπτυξης μεγαλύτερου όγκου βλάστησης και μεγαλύτερη αναλογία ενεργού φυλλώματος, επειδή στις γραμμές του αμπελιού όλα τα φύλλα είναι στο φως και στον ήλιο, εξασφαλίζοντας έτσι την καλύτερη τροφοδοσία των σταφυλιών.

Τα ποιο σημαντικά γραμμικά σχήματα είναι τα:

• Guyot (Γκυγιώ) – μονόπλευρο και αμφίπλευρο.

• Royat (Ρουαγιά) – μονόπλευρο και αμφίπλευρο.

• Casenave (Καζενάβ).

• Sylvoz (Συλβόζ).

Το σχήμα Γκυγιώ αποτελείται από κορμό σε ύψος 40-50 εκ. στην κορυφή του οποίου υπάρχει μία κεφαλή με δύο μάτια καθώς και μία αμολητή με αρκετά μάτια ανάλογα με την ποικιλία (~ 10). 

Κλάδεμα νεαρών φυτών

Στα πρώτα χρόνια της ζωής των φυτών ακόμη και ένα μικρό φορτίο θεωρείται υπερβολικό. Το φυτό στα πρώτα χρόνια της ζωής του θα πρέπει να οικοδομήσει τα μόνιμα τμήματά του, επομένως η όποια παραγωγή δρα ανταγωνιστικά. Την πρώτη χρονιά αφαιρούνται όλες οι ταξιανθίες, τη δεύτερη οι περισσότερες και ούτω καθεξής. Σε αμπελώνες επιτραπέζιων σταφυλιών υπερβολικό φορτίο τα πρώτα χρόνια της ζωής του αμπελώνα υποθηκεύει το μέλλον των φυτών και υποβαθμίζει την ποιότητα της παραγωγής.