«ΑΝΕΜΩ - (Τ)ΣΙΠΟΥΡ(Ι)ΣΜΑΤ(Α)» 1η Γιορτή Τσίπουρου στην Ανεμώτια

Ο νεοσύστατος Σύλλογος Αμπελουργών Ανεμώτιας καθιερώνει μία νέα πολιτιστική εκδήλωση στο χωριό η οποία θα φέρει το όνομα «ΑΝΕΜΩ - (Τ)ΣΙΠΟΥΡ(Ι)ΣΜΑΤ(Α)», θα πραγματοποιείται το τρίτο Σαββατοκύριακο κάθε Νοέμβρη, αρχής γενομένης από φέτος και θα αναφέρεται στην τέχνη της απόσταξης του τσίπουρου, στηριζόμενη στην παράδοση των παλαιότερων ετών. Η πρόσκληση στην εκδήλωση είναι ανοιχτή σε όλους τους συντοπίτες και φίλους της Λέσβου.

Απώτερος στόχος του Συλλόγου Αμπελουργών Ανεμώτιας είναι να ξανά καπνίσουν πολύ σύντομα οι «λουλάδες» της Ανεμώτιας και το χωριό να εκμεταλλευτεί όσο περισσότερο μπορεί το δώρο του θεού, το αμπέλι.

Το διάσημο σταφύλι

Ένα από τα καλύτερα διατηρημένα ηφαίστεια της Λέσβου είναι αυτό της Ανεμώτιας. Ευδιάκριτος είναι ο κρατήρας του ηφαιστείου στις εσωτερικές παρυφές του οποίου είναι χτισμένο το χωριό.

Εντυπωσιακές ροές λάβας διακρίνονται στα τοιχώματα του κρατήρα, ενώ το ηφαιστειακό υλικό που προήλθε από τις αλλεπάλληλες ηφαιστειακές εκρήξεις δημιούργησε στη βάση αυτού έναν πολύ εύφορο εδαφικό ορίζοντα, που ευνοεί την καλλιέργεια του αμπελιού και αποτελεί σήμερα τον κάμπο της Ανεμώτιας.

Έτσι, η Ανεμώτια σε βάθος δεκαετιών είναι διάσημη για το επιτραπέζιο σταφύλι της και για την παραγωγή κόκκινων κρασιών υψηλών ποιοτικών επιδόσεων.

Στην Ανεμώτια η καλλιέργεια του αμπελιού αλλά και όλη η διαδικασία, από τον τρύγο και το πάτημα των σταφυλιών, μέχρι την παρασκευή του παραδοσιακού «Ανεμωτίσιου» κρασιού, αποτελεί πραγματική "ιεροτελεστία" που τηρείται σχεδόν με θρησκευτική ευλάβεια από γενιά σε γενιά!

Ωστόσο, πέραν της οινοποιίας μία άλλη εργασία που ήταν μοναδική για το χωριό λόγω της πρώτης ύλης που διέθετε σε μεγάλες ποσότητες, αυτής των στέμφυλων (μάζα από φλοιούς σταφυλιών και κουκούτσια αλλιώς «τσάμπουρα»), ήταν και η απόσταξη τσίπουρου.

Πριν από το 1920

Στην Ανεμώτια λειτουργούσαν καζάνια απόσταξης τσίπουρου πολύ πριν από το 1920 τα μέρη των οποίων (καζάνι, καπάκι, λουλάς κλπ) ήταν πήλινα. Αργότερα αυτά αντικαταστάθηκαν με χάλκινα που έφεραν οι αμπελουργοί από τη Σμύρνη και μέσα στη δεκαετία του ’60 έφτασαν να λειτουργούν από Ανεμωτίσιες οικογένειες γύρω στα δέκα (10) αδειοδοτημένα καζάνια.

Η απόσταξη στην Ανεμώτια ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ζωή των κατοίκων της. Η εργασία αυτή ήταν κοπιαστική, αλλά πολύ ευχάριστη και με το πρώτο στάλαγμα του τσίπουρου γινόταν πολύ εύθυμη.

Η όλη διαδικασία απαιτούσε πολλές ενέργειες και οι ιδιοκτήτες των καζανιών έπρεπε να εξασφαλίσουν άδεια λειτουργίας για ορισμένες ώρες και σε ορισμένο τόπο από το αρμόδιο Τελωνείο της περιοχής, πληρώνοντας για το σκοπό αυτό κάποιο ποσό ως φόρο στο κράτος.

Μετά του Αγίου Ιγνατίου προς το κατώφλι του Νοέμβρη και αφού τα «τσάμπουρα» είχαν «ζυμωθεί», οι μαχαλάδες του χωριού τις νύχτες έπαιρναν ζωντάνια και μοσχομύριζαν από την μεθυστική ευωδία των πρωτοσταλαγμάτων. Ο λουλάς, προέκταση του καπακιού, δέχονταν τους ατμούς από τα σωθικά του ρακοκάζανου και τους κρύωνε σε στάλες, στα «δάκρυα της Παναγιάς» όπως έλεγαν οι γεροντότεροι.

Τα «τσιπουρίσματα»

Τα «καζανέματα» ή αλλιώς τα «τσιπουρίσματα» στην Ανεμώτια αποτελούσαν «τελετή» αδελφοποίησης. Στις κοπιαστικές αγροτικές εργασίες, στις πίκρες και στις στενοχώριες, στους πόνους και στα βάσανα έδιναν μια ευχάριστη νότα στην καθημερινότητα των χωριανών. Συγγενείς, φίλοι και γείτονες μαζεύονταν αντάμα στους χώρους του καζανιού όπου το γλεντοκόπημα ήταν ηχηρό και το γέλιο μέχρι δακρύων! Τραγούδια, πειράγματα, τολμηρά αστεία, παλιές και καινούριες ιστορίες και βέβαια ποικιλία τοπικών εδεσμάτων παστές σαρδέλες, τσακιστές ελιές, κρεατικά, τηγανίτες από βράσμα (πετιμέζι), ρόδια, κυδώνια, σύκα κλπ.

Σαν διάβηκαν τα χρόνια τα πράγματα στην Ανεμώτια άλλαξαν και η παράδοση στην απόσταξη του τσίπουρου σταδιακά έσβησε. Από τα δέκα περίπου καζάνια που διέθετε το χωριό σήμερα δε λειτουργεί κανένα. Οι γεροντότεροι έφυγαν από τη ζωή και οι νέοι κληρονόμοι, κάτοχοι των καζανιών, πήραν τα καπάκια και τους λουλάδες στα σπίτια τους διαλύοντας ουσιαστικά τα καζάνια, τα οποία δεν μπόρεσαν να ξαναχρησιμοποιηθούν. Έτσι η απόσταξη του τσίπουρου για τους Ανεμωτίσιους αμπελουργούς περιορίστηκε και σκορπίστηκε σε μακρινούς προορισμούς του νησιού σε επαγγελματικά διήμερα καζάνια.

Στη σημερινή διαμορφωθείσα κατάσταση συνετέλεσε κυρίως η έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τις διαδικασίες που απαιτούνται για την ανανέωση των υφιστάμενων αδειών αλλά κυρίως μία υποβόσκουσα «φοβία» για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις που θα αντιμετώπιζε ο ιδιοκτήτης του καζανιού λόγω της αυστηρότητας του νόμου περί απόσταξης, σε περίπτωση ενδεχόμενου ελέγχου από τις αρμόδιες κρατικές αρχές κατά τη λειτουργία του.

Όμως, η παράδοση απόσταξης για την Ανεμώτια δε θα παραμείνει στις μνήμες, στις συζητήσεις και στις φωτογραφίες αλλά το νήμα φαίνεται να ξανά δένεται από εκεί που είχε κοπεί.